Agaricus (Çayır Mantarı) Türlerinin Genel Özellikleri

 

Bu grup altında lamelleri sapa temas etmeyen (serbest) ve zamanla erimeyen , koyu çikolata-kahverengi sporlar ile ayırt edilebilen Allopsalliota ve Agaricus cinsleri yer alır. Mürekkep mantarları (Coprinus, Coprinopsis, Coprinellus) serbest lamellere ve siyah sporlara sahiptir, ancak mantar yaşlandıkça genellikle lamelleri eriyerek mürekkep gibi akar.

DNA çalışmaları, morfolojik özellikleriyle tanınamayan oldukça fazla sayıda türün yeniden tanımlanmasına olanak sağlamıştır. Geleneksel morfolojik özellikleri ile yapılan tanımlamalarla ülkemizde yaklaşık 40 Agaricus türü tespit edilmiştir.

Saprotrof (çürükçül / ayrıştırıcı) mantarlardır. Bazı türler orman tabanındaki döküntüleri ayrıştırarak yaşarken, diğerleri çayırları ve tarlalardaki bitki kalıntılarını ayrıştırır.

Çoğu tür yenilebilir, ancak özellikle sararanlar ve yollar, tarım alanları ve şehir içindeki parklarda çıkan çayır mantarları kadmiyum benzeri ağır metaller içerebilir ve sararan çayır mantarları grubundaki türler şiddetli sindirim sıkıntılarına neden olur. Bazı türler ayrıca potansiyel olarak kanserojen hidrazinler (agaritin) içerir. Bu türlerin çok fazla yenmesi tavsiye edilmez.

Agaricus türlerine benzeyen diğer mantarlar;

Stropharia ve Psathyrella türleri siyah sporlu olmasına rağmen lamelleri serbest değildir. Keza sıklıkla çayır mantarına benzetilen Leucoagaricus, Macrolepiota, Chlorophyllum, Lepiota türleri de beyaz sporludur. Belki çok zorlanırsa ölümcül zehirli Amanita virosa benzeri volvası bulunan beyaz sporlu türlere benzetilebilir.

Genel Görünümleri

Şapka üstü türlere göre beyazdan kızıl kahverengiye kadar renklerdedir. Yüzeyi pürüzsüz (kel), lifli veya pullu olabilir. Genç mantarların şapka içi, daha doğrusu sporların geliştiği lameller (Himenyum) beyaz, pembe, soluk pembe veya soluk mor olabilir. Mantar yaşlandıkça lameller koyulaşır, türlere göre kızıl kahverengiden, koyu kahverengiye, koyu mordan siyaha kadar çeşitli renklerde olabilir. Kökte volva (zarf) bulunmaz fakat mutlaka zayıf ya da güçlü, dar ya da şapkasının genişliğinde bir yüzük (annulus) bulunur.

Agaricus türlerini kesildiğinde veya berelendiğinde mantar etinde veya yüzeyinde oluşan renklenmeye göre üç gruba ayırabiliriz;

1. Rengi değişmeyenler
2. Kızaranlar
3. Sararanlar...

Agaricus Türlerinin Mikroskopisi

Spor izi kahverengiden siyaha kadar olup sporları ovaldir ve susam tanesine benzer şekilde bir ucu sivridir. Türlere göre sporların genişlikleri 2-4, uzunlukları 4-7 mikron, bazı türlerde 7x12 mikrona kadar olabilir. Sistidler (Cystida) genellikle ucu şişkin sosis şeklinde olup çoğu türün sistidleri mikroskopta bir kaşık gibi kısa bir sap ve geniş yuvarlak bir sistid olarak görünür. Bazı türlerde iki veya üç bölmelidir. Türlere göre çapları 5-50 μm, uzunlukları 80 μm'ye kadar olabilir.